Formowanie stelaża woblera sumowego i nie tylko

Wprowadzenie
Gięcie w rękach, za pomocą kombinerek, sumowych stelaży, z racji grubszego drutu, nie jest najlepszym pomysłem. Przydałby się przyrząd. Sposobów jest wiele. Każdy próbujący wykonywać stelaże i chcący zachować powtarzalność ich kształtu, wymiarów znalazł zapewne swoje rozwiązanie. Chciałbym poniżej przedstawić jedno z nich. Idea oparta jest na pomyśle naszego forumowego kolegi Marcina Wojtczaka, udzielającego się wcześniej i do tej pory na FOrum Ryb Szlachetnych (FORS). Sam fakt zajęcia się przeze mnie tym zagadnieniem zrodził się z potrzeby wykonywania stelaży do woblerów sumowych przez mojego serdecznego kolegę Czesława Sowińskego. Swoje woblery sygnuje nazwą Sowa. Z wielką przyjemnością wziąłem się do pracy tym bardziej, że Jego woblery są naprawdę łowne. Sprawdziły się we Francji, Hiszpanii i w Polsce. Przykładowy wobler sumowy został zaprezentowany na rys.1.

Rys.1. Wobler sumowy Cz. Sowińskiego

 

Woblery są nie tylko zabezpieczone zewnętrznie na uszkodzenia, ale także sam stelaż jest tak wykonany, aby sum nie mógł go rozgiąć. Stelaż woblera sumowego z rys.1 pokazano na rys.2.

 

Rys.2. Stelaż woblera sumowego

Jak widać końcówki stelaża są bardzo dobrze zabezpieczone, zawinięte i nie ma szansy aby zostały rozgięte.
Filmu ani zdjęć z posługiwania się tym przyrządem nie mam, gdyż sam nie robię woblerów i nie mam takowego przyrządu. Na szczęście mogę sobie wyobrazić w jaki sposób można zaginać drut, co przedstawiam poniżej. Przyrząd ten może również z powodzeniem być wykorzystywany do formowania stelaży nie tylko sumowych, ponieważ zasada działania i budowa będą zbliżone.
Budowa i zasada działania przyrządu
Na rys.3 przedstawiono kształt stelaża woblera sumowego, do wykonywania którego został zaprojektowany przyrząd. Różni się od tego na rys.2 tym, że jego część z oczkiem mocującym linkę jest prosta, a nie zagięta pod kątem dostosowanym do kąta nacięcia rowka pod ster. Brak zagięcia wynika z faktu, że kolega robiący woblery sumowe robi je z różną głębokością nurkowania i wówczas niezbędne są gięcia tej części stelaża pod różnymi kątami. Stąd, aby nie komplikować konstrukcji i funkcjonowania przyrządu gięcie to zostało pominięte. Stelaż posiada kszałt na pozór prosty, ale jednocześnie kryjący w sobie kilka problemów do rozwiązania. Zwracają uwagę długie końcówki stelaża zarówno od strony oczka mocującego linkę jak i od strony oczka mocującgo tylną kotwicę. Te końcówki są niezbędne do zabezpieczenia stelaża przed rozgięciem przez walczącego suma na końcu wędki. Tak długie końcówki stelaża w pewnych etapach jego formowania mogą nieznacznie utrudniać ich realizację. Jednakże większym wyzwaniem staje się kształtowanie oczka mocującgo linkę oraz oczka mocującego przednią kotwicę.

 

 

 

Rys.3. Kształt stelaża

 

Do formowania stelaża zaprojektowano prosty w budowie przyrząd, który przedstawiono na rys.4.

 

 

Rys.4. Przyrząd

Składa się z płyty oraz wałeczków wciśniętych w płytę. Ich rozstaw oraz średnice nie są przypadkowe, lecz wynikające z kształtu stelaża. Kolorem czerwonym oznaczono wałeczki formujące oczka lub do zaginania drutu stelaża, kolorem fioletowym opisano wałeczki stabilizujące ułożenie drutu, zaś kolorem brązowym określono otwór pomocny przy tworzeniu oczka. Wałeczki 1 i 2 oraz otwór 3 służą do formowania oczka mocującego linkę. Wałeczki 4, 5 mają za zadanie zagiąć odpowiednio drut, wałeczek 6 wykorzystany jest do formowania oczka mocującego przednią kotwicę. Wałeczek 9 służy do formowania oczka mocującego tylną kotwicę, natomiast wałeczki 7 i 8 są do ustabilizowania położenia drutu. Do zaginania drutu wokół wałeczków mogą posłużyć kombinerki albo specjalnie zaprojektowany klucz, który zaprezentowano na rys.5. Stosując klucz pojawiają się problemy do rozwiązania, o których wcześniej wspomniano. Otóż pierwszym problemem jest formowanie oczka mocującego linkę. Gdyby zamiast otworu 3 wstawić w jego miejsce kolejny wałeczek to niemożliwe byłoby zagięcie drutu wokół wałeczka 2. Byłby zbyt blisko umiejscowiony względem tego wałeczka. Korzystniej jest wykonać otwór 3, który zostanie wykorzystany w procesie tworzenia tego oczka. Drugim problemem jest formowanie oczka mocującego przednią kotwicę. Jest ono formowane wokół wałeczka 6, ale wałeczki 4 i 5 są także zbyt blisko niego, co może utrudniać ten proces. Ale przede wszystkim wałeczki 4 i 5 są zbyt blisko siebie utrudniając zaginanie drutu stelaża w kierunku oczka mocującego linkę oraz oczka mocującego tylną kotwicę. Podobny problem pojawi się przy formowaniu oczka mocującego tylną kotwicę. Formuje się je wokół wałeczka 9. W związku z tym wałeczki 7 i 8 mogą przeszkadzać w tym procesie. W jaki sposób rozwiązano te problemy opisano poniżej podczas omawiania formowania poszczególnych oczek.
Jak wspomniano do zaginania drutu wykorzystywany będzie specjalnie do tego zaprojektowany klucz, który pokazano na rys.5. Zbudowany jest z korpusu, np. w kształcie walca, oraz dźwigni zakończonej gałkami. Dźwignia ułatwia obrót klucza wokół wałeczka. Wymiary klucza, a zwłaszcza dźwigni należy dopasować do dłoni. Wspomniany klucz wykonano w dwóch wersjach. Różnią się między sobą dolną częścią. W kluczu z rys.5a wykonano w jego osi otwór i obok osadzono wałeczek, zaś w kluczu z rys.5b w osi jak i z boku umieszczono wałeczki. Oba znalazły swoje zastosowanie przy formowaniu tego stelaża, przy czym klucz z rys.5a będzie częściej wykorzystywany. Każdy z nich w dolnej części jest specjalnie ukształtowany, zależnie od rozstawu i średnic wałeczków, aby ułatwić formowanie oczek w stelażu. Tak więc dla każdego innego stelaża może mieć inny kształt. Ponieważ podczas formowania stelaża nie będą widoczne otwory i wałeczki klucza, gdyż będą pod spodem klucza to na jego górnej części wykonano kropki w dwóch kolorach. Czarna kropka mówi o położeniu otworu (rys.5a) bądź wałeczka (rys.5b) w osi klucza. Natomiast kropka czerwona wskazuje położenie skrajnego wałeczka w dolnej części klucza. Jest to na tyle istotne, gdyż pomiędzy tymi kropkami powinien znaleźć się drut stelaża podczas jego formowania. W związku z tym rozstaw położenia otworu i wałeczków przy uwzględnieniu ich średnic powinien zapewniać prześwit umożliwiający umieszczenie pomiędzy nimi drutu, czyli powinien być co najmniej równy średnicy drutu przeznaczonego na stelaż.

a.) b.)

Rys.5. Klucz

Proces formowania wszystkich oczek w prezentowanym na rys.3 stelażu odbywa się na tej samej zasadzie. W każdym etapie formowania stelaża zaznaczono położenie początkowe (linia kreskowa) oraz końcowe klucza względem przyrządu. Czerwona kropka na kluczu oznacza końcowe położenie skrajnego wałeczka wystającego z klucza. Strzałka pokazuje kierunek obrotu klucza podczas zaginania drutu. Czarna kropka na kluczu wskazuje otwór wykonany w osi klucza (rys.5a) lub położenie wałeczka w kluczu z rys.5b. Promień gięcia odpowiada mniej więcej promieniowi wałeczka, umieszczonego w płycie przyrządu, wokół którego zaginany jest drut.
Formowanie stelaża
Proces formowania stelaża można podzielić na trzy części. W każdej z nich następuje formowanie jednego z trzech oczek. Najwygodniej rozpocząć jest od formowania oczka mocującego linkę lub oczka mocującego tylną kotwicę ze względu na możliwość ustalenia położenia początkowego drutu względem przyrządu. Co nie oznacza, że nie można rozpocząć od formowania oczka mocującego przednią kotwicę. Wymaga to jedynie oznaczenia jakieś punktu bazowego, od którego rozpoczyna się proces gięcia, np. na drucie, zwłaszcza gdy drut jest dłuższy od przyrządu. W tym przypadku w pierwszej części następuje formowanie oczka mocującego linkę, w drugiej jest formowanie oczka mocującego przednią kotwicę, a w ostatniej części zachodzi formowanie oczka mocującego tylną kotwicę. W każdym procesie formowania oczek promień gięcia jest identyczny, co znacznie ułatwia, usprawnia proces gięcia drutu. Jedynie w przypadku oczka mocującego linkę, w jednym (otwór 3) miejscu promień gięcia jest inny.

 

• Formowanie oczka mocującego linkę
Formowanie tego oczka zostało podzielone na trzy etapy. W I etapie, pokazanym na rys.6, następuje pierwsze zagięcie drutu na skrajnym wałeczku (wałeczek 2, rys.4). Klucz z rys.5a nakłada się na ten wałeczek, co wskazuje czarna kropka, i umieszczony drut pomiędzy tym wałeczkiem a wałeczkiem wystającym z klucza (czerwona kropka) jest zaginany poprzez obrót kluczem, zgodnie z kierunkiem wskazywanym za pomocą strzałki, czyli ruch jest zgodny z ruchem wskazówek zegara. Dzięki temu, że zamiast kolejnego wałeczka jest otwór 3 taki obrót stał możliwy do wykonania. Po zagięciu drut znajduje się pomiędzy wałeczkiem 1 i 2. Linia kreskowa pokazuje kształt zagięcia drutu w tym etapie.

 

Rys.6. Formowanie oczka mocującego linkę – I etap

 

Rys.7 przedstawia zaginanie oczka w II etapie. Klucz nakłada się na wałeczek 1 i wokół niego zagina drut, znajdujący się pomiędzy tym wałeczkiem a wałeczkiem wystającym z klucza. Strzałka pokazuje kierunek gięcia (przeciwny do ruchu wskazówek zegara), a czerwona kropka końcowe położenie klucza. Kąt obrotu w tym przypadku może wynosić nawet powyżej 180o. Linia kreskowa obrazuje kształt zagięcia drutu w tym etapie.

Rys.7. Formowanie oczka mocującego linkę – II etap

Ostatni etap (III) formowania oczka mocującego linkę zaprezentowany jest na rys.8.

 

 

 

Rys.8. Formowanie oczka mocującego linkę – III etap

W tym etapie drut zagina się względem otworu 3. Promień gięcia jest mniejszy od poprzednich w tym etapie, co skutkuje zastosowaniem klucza z rys.5b. Jak widać klucz ten posiada dwa wystające wałeczki, a prześwit pomiędzy nimi odpowiada średnicy zaginanego drutu. Wałeczek (wraz z kluczem) umieszczony w osi klucza (czarna kropka) wkłada się w otwór 3 wykonany w podstawie przyrządu, a następnie zaginany drut układa się pomiędzy tym wałeczkiem a drugim wałeczkiem oznaczonym czerwoną kropką. Kręcąc kluczem zgodnie ze strzałką (przeciwnie do ruchu wskazówek zegara) zagina się odpowiednio drut, co zaznaczono linią kreskową.
Dzięki wykonanemu otworowi 3 w płycie przyrządu oraz kluczowi o dobranej budowie i specjalnemu uformowaniu w jego dolnej części możliwe stało się rozwiązanie problemu podczas formowania oczka mocującego linkę.
Podczas zaginania należy nieformowaną część drutu ułożyć tak, aby przechodziła nad wałeczkami 4 i 5 oraz pomiędzy wałeczkiem 8 i 9. Widać, że drut musi być lekko podgięty. Aby zbytnio nie zdeformować oczka mocującego linkę podczas dalszego zaginania drutu warto w otwór 3 włożyć wałeczek o średnicy zbliżonej do tego otworu.

 

• Formowanie oczka mocującego przednią kotwicę
Tak jak wspomniano wcześniej stelaż sumowy ma długie końcówki, które przeszkadzają w dalszym formowaniu stelaża. W związku z tym końcówkę drutu przy oczku mocującym linkę należy odgiąć do góry bądź w bok, jak to pokazano na rys.9. W przypadku krótszych końcówek drutu ten zabieg nie jest potrzebny. Formowanie oczka mocującego przednią kotwicę składa się z czterech etapów. W tym procesie gięcia drutu wykorzystywany jest klucz z rys.5a. W I etapie drut zagina się w sposób pokazany na rys.9. W tym celu klucz nakłada się na wałeczek 4 (czarna kropka) i obraca zgodnie ze strzałką. Ruch ten jest zgodny z ruchem wskazówek zegara. Czerwona kropka pokazuje końcowe położenie klucza. Jak widać zagięty drut znajduje się pomiędzy wałeczkiem 4 i 6. Linia kreskowa pokazuje kształt zagięcia drutu.
Jednakże podczas tego zaginania wałeczek 5 będzie przeszkadzać. Można to rozwiązać na dwa sposoby:
- oba wałeczki (4 i 5) zamocować w płycie przyrządu w taki sposób, aby możliwe było ich swobodne wyciąganie. Przed zaginaniem drutu wokół wałeczka 4 należy wyjąć wałeczek 5 i na odwrót, przed zaginaniem drutu wokół wałeczka 5 wyjmuje się wałeczek 4;
- specjalnie uformować klucz w dolnej części w taki sposób, aby umożliwić obrót klucza wokół tych wałeczków.
Wybrano ten drugi sposób.

 

Rys.9. Formowanie oczka mocującego przednią kotwiczkę – I etap

II etap charakteryzuje się dużym kątem gięcia a ruch jest przeciwny do ruchu wskazówek zegara, co przedstawiono strzałką na rys.10. Kąt ten wynosi 180o (dlatego początkowe położenie klucza zasłonięte jest końcowym) lub nie co więcej. Końcowe położenie klucza pokazuje czerwona kropka. Aby zagiąć w ten sposób drut należy klucz nałożyć na wałeczek 6, a drut umieścić pomiędzy nim i wałeczkiem wystającym z klucza. Kształt zagięcia drutu ilustruje linia kreskowa. Zagięty w tym etapie drut znajduje się pomiędzy wałeczkiem 5 i 6. Dzięki specjalnie uformowanemu kluczowi w jego dolnej części możliwe jest ominięcie wałeczków 4 i 5 podczas jego obrotu względem wałeczka 6.

 

 

Rys.10. Formowanie oczka mocującego przednią kotwiczkę – II etap

W kolejnym, III etapie, drut zaginany jest podobnie jak w etapie I. Zatem klucz nakładany jest na wałeczek 5 (czarna kropka), a drut umieszcza się pomiędzy ten wałeczek a wałeczek wystający z klucza, co pokazano na rys.11. Następnie poprzez obrót zgodny z ruchem wskazówek zegara, co pokazuje strzałka, zagina się drut wokół wałeczka 5. Końcowe położenie klucza wskazuje czerwona kropka. Linią kreskową zaznaczono kształt gięcia drutu. Podczas zaginania drutu w tym etapie należy końcówkę drutu umieścić pomiędzy wałeczkami 8 i 9. Tutaj również pojawia się problem z przeszkadzaniem zaginania drutu przez wałeczek 4. Jednakże specjalnie ukształtowany klucz w dolnej części umożliwia swobodne wykonanie tego gięcia, poprzez ominięcie wałeczka 4.

 

 

 

Rys.11. Formowanie oczka mocującego przednią kotwiczkę – III etap

Ostatnim, IV etapem podczas formowania oczka mocującego przednią kotwicę jest doginanie drutu wokół wałeczka 6. Na rys.12 zaznaczono strzałkami kierunek doginania. W tym celu klucz nakłada się na wałeczek 6 i poprzez obrót raz zgodnie z ruchem wskazówek zegara, a drugi raz w przeciwnym kierunku dogina się drut w celu lepszego uformowania oczka.
Dzięki specjalnie uformowanemu kluczowi w jego dolnej części rozwiązany został problem z formowaniem oczka mocującego przednią kotwicę.

 

 

 

Rys.12. Formowanie oczka mocującego przednią kotwiczkę – IV etap

Przed przystąpieniem do formowania oczka mocującego tylną kotwicę, aby uzyskać kształt stelaża pokazanego na rys.3 niezbędne jest dogięcie końcówki drutu od oczka mocującego linkę, co zilustrowano na rys.13.

 

 

 

Rys.13. Dogięcie końcówki drutu

 

• Formowanie oczka mocującego tylną kotwicę
Formowanie oczka mocującego tylną kotwicę składa się z dwóch etapów. W tym procesie gięcia drutu wykorzystywany jest klucz z rys.5a. W I etapie klucz nakładany jest na wałeczek 9 (czarna kropka) w taki sposób, aby zaginany drut znalazł się pomiędzy tym wałeczkiem a wałeczkiem wystającym z klucza. Następnie poprzez obrót klucza ruchem przeciwnym do ruchu wskazówek zegara, co wskazuje strzałka, następuje formowanie oczka. Czerwona kropka wskazuje końcowe położenie klucza. Kąt obrotu może być większy niż 180o. W tym przypadku kąt obrotu wyniósł równo 180o. Stąd końcowe położenie klucza zakrywa jego początkowe położenie. Kształt zagięcia drutu ilustruje linia kreskowa. Zagięty drut znajduje się pomiędzy oczkiem 7 i 8. Podobnie jak w przypadku formowania innych oczek tak i w tym przypadku wałeczki 7 i 8 będą przeszkadzać podczas obrotu klucza względem wałeczka 9. Jednakże specjalnie ukształtowany klucz w dolnej części umożliwia swobodne wykonanie tego gięcia, poprzez ominięcie wałeczków 7 i 8.
Dzięki specjalnie uformowanemu kluczowi w jego dolnej części rozwiązany został problem z formowaniem oczka mocującego tylną kotwicę.

 

Rys.14. Formowanie oczka mocującego tylną kotwiczkę – I etap

Ostatnim, II etapem podczas formowania oczka mocującego tylną kotwicę jest doginanie drutu wokół wałeczka 9. Na rys.15 zaznaczono strzałkami kierunek doginania. W tym celu klucz nakłada się na wałeczek 9 i poprzez obrót raz zgodnie z ruchem wskazówek zegara, a drugi raz w przeciwnym kierunku dogina się drut w celu lepszego uformowania oczka.

 

 

 

Rys.15. Formowanie oczka mocującego tylną kotwiczkę – II etap

W przedstawiony na rys.6rys.15 sposób zaginania drutu wokół odpowiednio rozstawionych wałeczków umożliwia wykonanie stelaża, który kształtem zbliżony jest do stelaża umieszczonego na rys.3.

 

Podsumowanie
Sposobów wykonywania stelaży do woblerów jest bardzo wiele. Od zaawansowanych do bardzo prostych. W tym artykule przedstawiłem prosty przyrząd, oparty na odpowiednim, zgodnym z kształtem stelaża, rozstawieniu na płycie wałeczków względem których gięty jest drut. W celu ułatwienia zaginania drutu zaprojektowany został klucz. Niestety rozwiązanie tego przyrządu oraz klucza nie jest rozwiązaniem uniwersalnym, lecz do konkretnego stelaża pod kątem wymiarów, kształtu oraz średnicy drutu. Do innych stelaży należałoby zmienić rozstaw, ilość, średnicę wałeczków oraz klucz. Istotne jest także dobranie wysokości wystających wałeczków z przyrządu, gdyż od czasu do czasu trzeba będzie podnosić końcówkę drutu, aby formować oczka. Inną opcją, pozbawioną podnoszenia końcówek drutu jest wykonanie otworów w przyrządzie zamiast wałeczków. Wówczas do zaginania drutu będzie niezbędny klucz z rys.5b. Który sposób jest dla nas wygodniejszy można sprawdzić. Wystarczy wyjąć wałeczki z przyrządu i już mamy przyrząd z otworami.
Jak wspomniałem przyrząd projektowałem dla kolegi robiącego woblery sumowe. Ale to nie jedyna Jego konstrukcja woblera. Robi woblery począwszy od kilku- do kilkunastocentymetrowych i bazując na przedstawionej powyżej koncepcji zaprojektowałem przyrząd umożliwiający wykonywanie do nich stelaży.
- Czy zdradzę jak wygląda?
- No cóż, muszę mieć jakieś tajemnice przed Wami. W innym razie nie miałbym czym Was zaskakiwać.

 

SŁAWOMIR BEDNARCZYK (BANJO)